نقش امام حسین (ع) در احیای ارزشهای دینی

در ایامی به سر می بریم که خاطره یکی از جاودانه ترین حرکتهای تاریخی در دلها زنده می شود . هر سال با آمدن ماه محرم در دل و جان دوستداران پیامبر و اهل بیتش ، شور و غوغایی برپا می شود . این ایام مقارن با بزرگداشت نهضت جاودانه امام حسین (ع) در سرزمین کربلاست . لذا با قلب هایی آکنده از مهر و محبت نسبت به پیامبر و اهل بیت آن حضرت ، سلام و درودی خالصانه را به ساحت مقدسشان هدیه می کنیم ...

السلام علیک یا ابا عبدالله و علی الارواح التی حلت بفنائک علیکم منی جمیعا سلام الله ابدا ًما بقیت و بقی اللیل و النهار .
" سلام بر تو ای حسین و بر ارواح پاکی که به آستان تو فرود آمدند . بر شما همگی از جانب من تا ابد سلام خدا باد تا وقتی که من هستم و شب و روز در جهان باقی است . "
از درگاه خداوند متعال می خواهیم که به همه ما توفیق شناخت سیره و منش پرچمداران عدالت و راستی را عنایت فرماید و ما را در طریق روشن و مستقیم حق ، ثابت قدم گرداند . اینک با جلوه هایی از حرکت تاریخ ساز امام حسین (ع) آشنا می شویم .

رسالت بزرگ همه انبیاء و اولیای خدا ، مبارزه با ستم و فساد و آرمان مشترک همه آنها، برپایی دین خدا و آزادی و سعادت انسانهاست. بدون شک، آنچه به یک حرکت قداست و جاودنگی می بخشد ، انگیزه های پاک و الهی است. نهضت امام حسین (ع) از این نوع حرکتهاست که در راه خدا و برای احیای دین خدا ، تحقق یافت . به همین دلیل ، امروز که بیش از سیزده قرن از این حماسه بزرگ می گذرد ، هرگز گرد غربت و فراموشی بر آن ننشسته و همچنان الهام بخش جوامع بشری است .

نهضت امام حسین (ع) پدیده ای عمیق و چند ماهیتی است . به عقیده تحلیل گران مسائل تاریخی و اجتماعی ، عوامل متعددی در نهضت امام حسین (ع) تاثیرگذار بوده است . در یک نگاه کلی ، می توان تمام این علل و انگیزه ها را در هدفی والا و متعالی که همان احیای دین است ، جستجو کرد . آنچه از معارف بی نظیر اسلام به دست ما رسیده ، حاصل تلاشهای گسترده پیامبر و اهل بیت آن حضرت است . اسلام ، مدیون حرکتهای روشنگرانه ای است که در مقاطع مختلف ، غبار تحریف و بدعت را از چهره این دین زدود و افق های نوین و روشنی را پیش چشم بشریت گشود . بعد از رحلت پیامبر (ص) ، اهل بیت آن حضرت در طول تاریخ ، رسالت احیاگری دین و بدعت زدایی از چهره آن را برعهده داشتند و هر یک باتوجه به شرایط و اوضاع جامعه ، این وظیفه را دنبال کردند .

شواهد تاریخی نشان می دهد که پس از رحلت پیامبر ، کم کم ظلمتهای جاهلیت بر فضای جامعه سایه افکند و غفلت مسلمانان ، بستر مناسبی را برای تغییر و تحریف دین پدید آورد . احکام و عقاید شریعت اسلام ، به سود منافع جاه طلبانه حاکمان تفسیر می شد . این مسئله در عصر حاکمیت استبداد امویان اوج بیشتری به خود گرفت . مقارن با این شرایط ، اهل بیت پیامبر که پرچمداران هدایت بودند ، به حاشیه رانده شدند و نقش اسلام حقیقی در اداره حیات اجتماعی کمرنگ شد . آنچه از جنس دین نبود ، وارد دین شد و آموزه های اصلی پیامبر ، به تدریج از خاطره ها محو می شد . مردم نیز کم کم با این انحرافات و بدعت ها خو گرفته بودند و واکنش چندانی از خود نشان نمی دادند . در چنین شرایطی ، وارثان مکتب نورانی پیامبر ، برای احیای مجدد پیامها و اندیشه های اصیل اسلام به پا خاستند تا جامعه را از خواب غفلت بیدار کنند . برای رسیدن به این هدف ، گاه احیاگران ارزشهای دینی باید خود را فدا می کردند تا جامعه از رخوت رها شود و مبانی دینی زنده بماند .

در زمان زمامداری یزید ، بدعت و انحراف از دین به اوج خود رسیده بود و بیم آن می رفت که حقیقت اسلام در پشت ابرهای تیره پنهان شود . ارزش های دینی متزلزل شده و آفت ها و آسیب های مختلفی ، اندیشه ، جامعه و فرهنگ دینی مسلمانان را دربرگرفته بود . ترویج قومیت گرایی ، ثروت اندوزی ، کم رنگ شدن اندیشه ها و رفتارهای دینی ، تزویر ، ظلم و فساد رهبران جامعه ، همه از آسیب های عمده در آن زمان بود . این مشکلات ، بسیاری از ناهنجاری ها را بر امت اسلامی تحمیل کرد . مجموعه این شرایط سبب شد که امام حسین (ع) ، حرکتی را برمبنای شناخت آفت ها و آسیب ها آغاز کند و به اصلاح جامعه و احیای دین پیامبر بپردازد . امام حسین (ع) ، به شدت نگران سرنوشت اسلام بود . امام حسین (ع) چنان از اوضاع جامعه آن روز مسلمین ناخشنود بود که خطاب به مردم فرمود :
" آیا نمی بینید به حق عمل نمی شود و کسی از باطل روی گردان نیست ؟ در این شرایط ،مومن باید لقای پروردگارش را بر چنین زندگی ای ترجیح دهد . "
امام حسین (ع) در آن مقطع حساس ، در نامه ای به بزرگان بصره ، از آنها می خواهد که به کتاب الهی و سنت پیامبر بیندیشند و از واقعیت های جامعه غافل نباشند . زیرا سنت ها و روش های پسندیده ازمیان رفته و ارزشهای جاهلی جایگزین آنها شده است . در فرازی از روشنگری امام حسین (ع) در این زمینه می خوانیم :
" من شما را به پیروی از کتاب خدا و روش پیامبر (ص) فرا می خوانم ، زیرا هم اکنون بدعت ها و احکام ناروا زنده شده است . پس اگر گوش به این پیام دهید و آن را بپذیرید ، شما را به راه سعادت رهبری خواهم کرد . "

هدف نهضت امام حسین (ع) ، آن بود که دین اسلام ، عزت خویش را باز یابد و حدود الهی بار دیگر محترم شمرده شود . امام حسین (ع) در جریان احیای دین خدا ، بر بصیرت و آگاه سازی توده های مردم و نیز خواص جامعه تاکید داشت . این از وظایف رهبر جامعه اسلامی است که در افزایش سطح آگاهی انسان ها بکوشد و جامعه را به شعور و هوشیاری لازم برساند . آن حضرت در مسیر حرکت از مکه به سوی کوفه ، وقتی که در راه به شاعری صاحب نام به نام " فرزدق " برخورد می کند ، اوضاع را چنین ترسیم می کند :
" ای فرزدق ، این جماعت ، اطاعت خدا را کنار گذاشته اند و پیرو شیطان شده اند . در زمین به فساد می پردازند . حدود الهی را تعطیل کرده ، به میگساری پرداخته و اموال فقیران و تهیدستان را از آن خویش ساخته اند . سزاوار است که برای یاری دین و عزت بخشیدن به آن و جهاد در راه خدا برخیزم . "

همه احیاگران دین در طول تاریخ ، گسستی را بین ارزشهای اسلامی و آنچه را در جامعه می گذرد ، احساس می کردند که مشاهده آن برای دیگران مقدور نبوده است . این گسست گاه در بخش برداشت جامعه از دین و گاه در عرصه سیاست و معیشت مسلمانان رخ می دهد . در صورت گسست جامعه از دین ، منطق احیاگری حکم می کند که در عرصه اندیشه و عمل ، تحولاتی عمیق در جامعه ایجاد شود . در حرکت و استراتژی امام حسین (ع ) ، شاهدیم که آن حضرت ، ابتدا به موعظه و روشن ساختن مسیر حق از باطل می پردازد ، تا اندیشه ها را متحول کند . اما وقتی این روش را کارساز نمی بیند ، پس از اتمام حجت ، قاطعیت بیشتری از خود نشان می دهد ، بطوریکه درنهایت ناگزیر می شود با اردوگاه ظلم و ستم ، به مقابله برخیزد .
امام حسین (ع) در مقابل انحرافات و بدعت هایی که پدید آمده بود ، پایه گذاری حرکتی گسترده را بر خود لازم دانست . آن حضرت درصدد بود که به عنوان مصلحی هوشیار و زمان شناس ، وجدانهای خفته را بیدار کند . رفتار ، سخنان و تصمیم گیریهای ایشان از بینشی قوی و تدبیری هوشیارانه حکایت داشت . در سخنان حسین بن علی (ع) ، بر شرافت و عزت و سربلندی تاکید می شد و ایشان در هر مرحله از حرکت خویش ، این آرمانها را یادآوری می کرد .

امام حسین (ع ) ، حقیقتی زیبا را به تصویر کشید و آن اینکه زمانی که ظلم و ستم و زشتی بر اجتماع انسانی غلبه کند و چراغ نیکی و فضیلت به خاموشی گراید ، باید به خاطر احیای ارزشهای دینی ، بپا خاست ، حتی اگر در این راه ، جان انسان فدا شود . از اینرو بود که آن حضرت برپایی حماسه ای عظیم را به عنوان تنها راه نجات امت اسلامی برگزید . آن حضرت برای رسیدن به مقصود ، همراه با زن و مرد و حتی کودکان خانواده اش ، وارد میدان مبارزه شد تا چهره اصیل اسلام را برای مردم آن عصر و روزگاران بعد از خود ، نمایان سازد .